2 Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony Zadanie 1. (1 pkt) W tabeli przedstawiono wyniki pomiarów ciśnienia parcjalnego gazów oddechowych oraz prężność tych gazów w naczyniach włosowatych. Matura chemia 2015 maj (poziom rozszerzony) CKE Arkusz maturalny: chemia rozszerzona Rok: 2015. Arkusz PDF i odpowiedzi: Egzamin wstępny na studia medyczne Egzamin maturalny z biologii Arkusz II 4 Zadanie 34. (2 pkt) Komórki żywych organizmów są bardzo różnorodne. Poniższe rysunki przedstawiają komórkę bakteryjną (A) oraz roślinną (B). Matura organizowana przez CKE z przedmiotu biologia (rozszerzona) w roku 2005 odbyła się dnia 13.05.2005. Sesja: Matura maj 2005. Przedmiot: Matura biologia. Poziom: Rozszerzona. Organizator: CKE. MAJ ROK 2005 Za rozwiązanie wszystkich zadań można otrzymać łącznie 50 punktów Matura biologia 2005 maj matura rozszerzona Author: arkusze.pl jelaskan perbedaan politik luar negeri dan politik internasional. Strona głównaZadania maturalne z biologiiMatura Maj 2020, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) Kategoria: Skład organizmów Typ: Podaj/wymień Niektóre pierwiastki w połączeniu z białkami tworzą ważne biologicznie związki, zwane metaloproteinami. Podaj przykład metaloproteiny, w której występuje żelazo (Fe), oraz metaloproteiny, w której występuje miedź (Cu), i określ funkcję każdej z nich. Nazwa metaloproteiny, w której występuje Fe: Funkcja: Nazwa metaloproteiny, w której występuje Cu: Funkcja: Rozwiązanie Zasady oceniania 2 p. – za podanie właściwych nazw dwóch metaloprotein i poprawne określenie ich funkcji. 1 p. – za podanie jednej właściwej nazwy metaloproteiny i poprawne określenie jej funkcji. 0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi. Przykładowe odpowiedzi 1. metaloproteina, w której występuje Fe: hemoglobina – transport tlenu; mioglobina – magazynowanie tlenu; cytochromy – udział w transporcie elektronów w łańcuchu oddechowym; katalaza – rozkłada nadtlenek wodoru; ferredoksyna – przenośnik elektronów w fazie świetlnej. 2. metaloproteina, w której występuje Cu: hemocyjanina – transport tlenu; plastocyjanina – uczestniczy w transporcie elektronów w fazie świetlnej fotosyntezy. Zadanie 1. (1 pkt) Układ powłokowy Podaj/wymień Tkanka tłuszczowa jest utworzona z komórek gromadzących tłuszcz. Jej główną funkcją jest magazynowanie substratów energetycznych. Występuje w różnych miejscach organizmu, więc spełnia też inne funkcje. Podaj przykład miejsca występowania tkanki tłuszczowej w organizmie człowieka i funkcję tej tkanki związaną z podaną lokalizacją, inną niż magazynowanie substratów energetycznych. Zadanie 2. (1 pkt) Tkanki roślinne Podaj/wymień Po zakończeniu wzrostu komórki roślinne się różnicują. W trakcie tego procesu jest budowana wtórna ściana komórkowa, w skład której mogą wchodzić różne substancje wpływające na właściwości ściany komórkowej, takie jak kutyna, lignina lub suberyna. Podkreśl nazwy tych tkanek roślinnych, których przystosowanie do pełnionej funkcji polega na obecności ścian komórkowych zbudowanych głównie z ligniny. drewno, korek, kolenchyma, łyko, miazga, sklerenchyma Zadanie 3. (2 pkt) Budowa i funkcje komórki Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Płynność błony to zdolność lipidów i białek błonowych do przemieszczania się w obrębie płaszczyzny dwuwarstwy. Stopień płynności jest czynnikiem istotnym dla funkcji błony i musi być utrzymany w określonych granicach. Na schemacie przedstawiono model budowy błony komórkowej komórki zwierzęcej. a)Określ, którą cyfrą (1 czy 2) oznaczono na schemacie zewnętrzną przestrzeń komórki. Odpowiedź uzasadnij. b)Podaj, który ze związków chemicznych budujących błonę komórkową, poza obecnymi w fosfolipidach kwasami tłuszczowymi, powoduje zmniejszenie jej płynności. Zadanie 4. (2 pkt) Budowa i funkcje komórki Podaj/wymień Pozostałe W otoczce jądrowej obecne są pory, jakich nie mają błony innych organelli komórkowych. Przez te niewielkie otwory transportowane są różnego rodzaju substancje z jądra komórkowego do cytoplazmy i z cytoplazmy do jądra. Liczba porów w otoczce jądrowej jest różna w różnych rodzajach komórek i zależy od ich aktywności metabolicznej. a)Podaj po jednym przykładzie substancji, które przenikają z jądra komórkowego do cytoplazmy z cytoplazmy do jądra komórkowego b)Wykaż związek pomiędzy aktywnością metaboliczną komórki a zwiększoną liczbą porów w otoczce jej jądra. Zadanie 5. (2 pkt) Budowa i funkcje komórki Metody badawcze i doświadczenia Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Uczniowie przygotowali pokaz ilustrujący zjawisko osmozy. Trzy woreczki (A, B, C) z tworzywa o własnościach błony półprzepuszczalnej, stanowiące modele komórek, wypełnili roztworami glukozy o stężeniach 1%, 5% oraz 10%. Szczelnie zamknięte woreczki umieścili w zlewce z 5% roztworem glukozy. Zestaw do tego pokazu przedstawiono na rysunku. W odpowiednie miejsca tabeli wpisz określenia opisujące warunki, przebieg pokazu oraz obserwacje. Komórka \ Cecha Roztwór w którym znajduje się komórka Kierunek przepływu wody Objętość komórki A hipertoniczny B do komórki i z komórki C zwiększy się Zadanie 6. (2 pkt) Budowa i funkcje komórki Układ hormonalny Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) W inżynierii genetycznej w celu otrzymania określonych substancji, np. białek, najczęściej wprowadza się geny eukariontów do komórek bakteryjnych, których hodowla jest tania, a jednocześnie efektywna, ponieważ otrzymuje się dużo organizmów w niewielkiej objętości. Jednak w niektórych sytuacjach konieczne jest wprowadzanie genów do komórek eukariotycznych, np. przy wytwarzaniu hormonu erytropoetyny (EPO), który jest glikoproteiną powstającą z udziałem struktur Golgiego. a)Wyjaśnij, dlaczego glikoproteina EPO nie może być wytwarzana z wykorzystaniem komórek prokariotycznych. b)Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących erytropoetyny. Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli literę P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli stwierdzenie jest fałszywe. P/F 1. Erytropoetyna jest wytwarzana w organizmie człowieka przez nerki. 2. Erytropoetyna stymuluje wytwarzanie krwinek czerwonych w szpiku kostnym. 3. Wysokie ciśnienie parcjalne tlenu we krwi stymuluje wytwarzanie większej ilości EPO. Zadanie 7. (2 pkt) Genetyka - pozostałe Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na uproszczonym schemacie przedstawiono jeden ze szlaków metabolicznych aminokwasu fenyloalaniny. a)Podaj nazwę choroby genetycznej spowodowanej mutacją genu kodującego enzym E3 oraz określ, na czym polega ta choroba. b)Wyjaśnij, dlaczego osoby z chorobą genetyczną spowodowaną mutacją genu kodującego enzym E3 są nadwrażliwe na promieniowanie UV. Zadanie 8. (1 pkt) Układ krążenia Podaj i uzasadnij/wyjaśnij W tabeli przedstawiono dane dotyczące czasu trwania faz pracy komór serca człowieka przy normalnym oraz przyspieszonym tętnie. Tętno Czas skurczu komór (s) Czas rozkurczu komór 70 0,28 0,58 150 0,25 0,15 Na podstawie: A. Michajlik, W. Ramotowski, Anatomia i fizjologia człowieka, Warszawa 2006. Na podstawie danych z tabeli określ, na czym polega zmiana w pracy komór serca, gdy tętno jest przyspieszone. Zadanie 9. (2 pkt) Układ krążenia Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Serce, wyizolowane z organizmu człowieka, np. przeznaczone do transplantacji, nadal kurczy się rytmicznie, jeżeli zostanie umieszczone w odpowiednich warunkach. Odpowiada za to układ bodźcowo-przewodzący, zbudowany ze zmodyfikowanych włókien mięśniowych serca. Na schemacie przedstawiającym budowę serca opisano elementy układu bodźcowo-przewodzącego. a)Zaznacz, który z elementów opisanych na rysunku pełni funkcję nadrzędną w układzie bodźcowo-przewodzącym serca. węzeł zatokowo-przedsionkowy węzeł przedsionkowo-komorowy pęczek przedsionkowo-komorowy b)Wyjaśnij, dlaczego działanie układu bodźcowo-przewodzącego zapewnia pracę serca umieszczonego poza organizmem człowieka. Zadanie 10. (2 pkt) Układ hormonalny Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Informacje do zadania 10. i 11. Przeprowadzono badanie zmian stężenia glukozy i insuliny we krwi zdrowych ludzi. Podano na czczo 20 ochotnikom po 50 g roztworu glukozy i w czasie dwóch godzin dokonywano pomiarów stężenia glukozy oraz insuliny we krwi. W tabeli przedstawiono uśrednione wartości ich stężeń. Czas od podania glukozy [min] 0 15 30 60 90 120 Stężenie glukozy we krwi [mg%] 90 120 135 100 80 75 Stężenie insuliny we krwi [mU/L] 2,9 10,1 12,5 10,5 5,0 2,9 Na podstawie danych z tabeli sporządź liniowy wykres ilustrujący zmiany stężenia glukozy we krwi badanych ludzi w czasie od momentu jej podania. Zadanie 11. (1 pkt) Układ hormonalny Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Informacje do zadania 10. i 11. Przeprowadzono badanie zmian stężenia glukozy i insuliny we krwi zdrowych ludzi. Podano na czczo 20 ochotnikom po 50 g roztworu glukozy i w czasie dwóch godzin dokonywano pomiarów stężenia glukozy oraz insuliny we krwi. W tabeli przedstawiono uśrednione wartości ich stężeń. Czas od podania glukozy [min] 0 15 30 60 90 120 Stężenie glukozy we krwi [mg%] 90 120 135 100 80 75 Stężenie insuliny we krwi [mU/L] 2,9 10,1 12,5 10,5 5,0 2,9 Wyjaśnij, w jaki sposób insulina powoduje obniżenie stężenia glukozy we krwi. Zadanie 12. (2 pkt) Układ hormonalny Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Do poradni rodzinnej zgłosił się pacjent, u którego stwierdzono następujące objawy: nadmierną masę ciała, osłabienie, ospałość oraz trudności z termoregulacją. Lekarz, podejrzewając niedoczynność tarczycy, zlecił zbadanie poziomu tyreotropiny (TSH) we krwi pacjenta. Określ, jaki poziom TSH, zbyt wysoki czy zbyt niski w stosunku do normy, może świadczyć o niedoczynności tarczycy. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając sprzężenie zwrotne ujemne. Zadanie 13. (1 pkt) Enzymy Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Stała Michaelisa (Km) jest miarą powinowactwa enzymu do substratu – im większe powinowactwo wykazuje enzym, tym mniejsze jest stężenie substratu, przy którym szybkość reakcji jest równa połowie szybkości maksymalnej. W tabeli przedstawiono wartości stałej Michaelisa dla czterech różnych substratów reakcji katalizowanych przez określony enzym. Uszereguj substraty według wzrastającego powinowactwa enzymu do tych substratów, wpisując w tabelę numery 1–4. Substrat Wartość Km (mol/l) Numer A 6,5 x 10-5 B 7,1 x 10-5 C 1,2 x 10-5 D 4,7 x 10-5 Na podstawie: J. Witwicki, W. Ardelt, Elementy enzymologii, Warszawa 1989. Zadanie 14. (1 pkt) Metabolizm - pozostałe Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podczas przemian metabolicznych w komórkach ważną rolę odgrywają związki chemiczne pełniące funkcję przenośników. Każdej z wymienionych reakcji (A–C) przyporządkuj właściwy związek chemiczny (1–4), który w niej uczestniczy. Reakcje chemiczne Związki chemiczne A. redukcja 1. ATP B. fosforylacja 2. ADP C. dehydrogenacja 3. NAD 4. NADH A. ................ B. ................. C. ................ Zadanie 15. (1 pkt) Oddychanie komórkowe Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Niektóre bakterie i grzyby uzyskują energię w procesie fermentacji mleczanowej (mlekowej). Pierwszym etapem fermentacji jest glikoliza, w czasie której glukoza jest przekształcana do pirogronianu i zostaje uwolniona energia. W następnym etapie pirogronian jest przekształcany w mleczan. Mleczan jest związkiem szkodliwym dla komórki, natomiast pirogronian to związek kluczowy w przemianach metabolicznych. Na schemacie przedstawiono przebieg fermentacji mleczanowej. Wyjaśnij, jakie znaczenie dla przebiegu fermentacji mleczanowej ma przekształcanie pirogronianu w mleczan podczas tego procesu. Zadanie 16. (1 pkt) Metabolizm - pozostałe Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Przechowywanie warzyw i owoców w odpowiednich warunkach jest gwarancją ich dostępności na rynku z zachowaniem wysokiej jakości. Temperatura to jeden z najważniejszych czynników abiotycznych, które wpływają na długość czasu przechowywania warzyw i owoców. Przechowywanie w chłodniach, w temperaturze 1 – 6 °C, zapobiega rozwojowi bakterii będących przyczyną psucia się warzyw i owoców, a także ogranicza ubytki ich biomasy. Wyjaśnij, dlaczego niska temperatura ogranicza ubytki masy przechowywanych warzyw i owoców. Zadanie 17. (2 pkt) Budowa i funkcje komórki Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Plastydy są organellami występującymi w komórkach roślinnych. Formą wyjściową dla wszystkich rodzajów plastydów są proplastydy, charakterystyczne dla komórek merystematycznych. Na schemacie przedstawiono rodzaje plastydów oraz możliwości ich przekształcania się. a)Podaj, jaką funkcję pełnią leukoplasty w komórce roślinnej. b)Korzystając ze schematu, wyjaśnij, dlaczego bulwy ziemniaków wystawione na działanie światła zielenieją po pewnym czasie. Zadanie 18. (3 pkt) Tkanki roślinne Podaj/wymień Na rysunku przedstawiono fragment budowy anatomicznej korzenia. a)Podaj nazwy oraz funkcje tkanek oznaczonych na rysunku literami A i B. Nazwa tkanki Funkcja tkanki A B b)Spośród cech budowy korzenia widocznych na rysunku podaj jedną, która świadczy o tym, że zilustrowano na nim budowę pierwotną tego organu. Zadanie 19. (2 pkt) Metody badawcze i doświadczenia Fotosynteza Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Uczniowie przygotowali do doświadczenia dwa zestawy (A i B) przedstawione na rysunku. Zlewkę i probówki w zestawie A napełnili odstaną wodą wodociągową, natomiast zlewkę i probówki w zestawie B – odstaną wodą wodociągową, w której rozpuścili niewielką ilość wodorowęglanu potasu (KHCO3). Oba zestawy umieścili obok siebie, w tej samej odległości od źródła światła. Po pewnym czasie stwierdzili, że proces fotosyntezy przebiegał intensywniej w roślinach z zestawu B niż w roślinach umieszczonych w zestawie A. a)Podaj parametr, za pomocą którego można określić intensywność fotosyntezy w tym doświadczeniu. b)Wyjaśnij, dlaczego w roślinach z zestawu B fotosynteza przebiegała intensywniej. Zadanie 21. (2 pkt) Metody badawcze i doświadczenia Fizjologia roślin Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Do doświadczenia, którego celem było zbadanie roli liścieni we wzroście i rozwoju rośliny, użyto 30 skiełkowanych nasion fasoli (siewek posiadających kilkumilimetrowy korzeń), umieszczonych w odrębnych naczyniach z wodą wodociągową. Siewki podzielono na trzy zestawy (I–III) po 10 sztuk: I – siewki, którym pozostawiono oba liścienie, II – siewki, którym usunięto jeden liścień, III – siewki, którym usunięto oba liścienie. Wszystkie zestawy umieszczono w jednakowych warunkach temperatury i oświetlenia. Podczas doświadczenia obserwowano rozwój roślin, a po tygodniu zmierzono długość ich liści, łodyg i korzeni. Na rysunku przedstawiono przebieg i wyniki doświadczenia. a)Określ, który zestaw jest w doświadczeniu próbą kontrolną. Odpowiedź uzasadnij. b)Sformułuj wniosek uwzględniający funkcję liścieni we wzroście i rozwoju siewki. Zadanie 22. (1 pkt) Zwierzęta - pozostałe Podaj i uzasadnij/wyjaśnij U zwierząt obojnaczych (hermafrodytycznych), np. dżdżownicy lub ślimaka winniczka, podczas rozmnażania płciowego dwa osobniki łączą się ze sobą, żeby przekazać sobie wzajemnie nasienie. Podaj nazwę opisanego procesu i wyjaśnij, dlaczego wymiana gamet pomiędzy osobnikami obojnaczymi jest korzystna. Zadanie 24. (3 pkt) Kręgowce Układ oddechowy Podaj i uzasadnij/wyjaśnij W wymianie gazowej u płazów istotne znaczenie ma skóra. U większości gatunków tą drogą odbywa się 30 – 50% całkowitej wymiany gazowej. Istnieją nawet gatunki nieposiadające płuc, np. rodzina salamander bezpłucnych (Plethodontidae). Przedstawiciele tej rodziny mają niewielkie rozmiary – najczęściej kilka centymetrów długości, największe osiągają niewiele ponad 20 cm. a)Na przykładzie dwóch cech budowy skóry płazów wykaż jej przystosowanie do wymiany gazowej. b)Wyjaśnij związek niewielkich rozmiarów ciała salamander bezpłucnych ze sposobem wymiany gazowej u tych płazów. Zadanie 25. (1 pkt) Kręgowce Układ wydalniczy Podaj i uzasadnij/wyjaśnij W tabeli przedstawiono rodzaje oraz procentowy udział związków azotowych, wydalanych przez trzy gatunki kręgowców (A, B i C), które żyją w różnych środowiskach. Gatunek kręgowca Wydalane związki azotowej przemiany materii (w %) amoniak mocznik kwas moczowy A 96 2,5 1,5 B 21 75 4 C 1,5 3,5 95 Określ, który gatunek kręgowca (A, B czy C) żyje w środowisku słodkowodnym. Uzasadnij odpowiedź, wykazując związek wydalanych produktów azotowej przemiany materii ze środowiskiem życia. Zadanie 26. (1 pkt) Grzyby Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Na rysunku przedstawiono (w sposób uproszczony) strzępki dwóch odmiennych płciowo, haploidalnych grzybni pieczarki biorących udział w procesie płciowym (somatogamii). Zaznacz rysunek przedstawiający grzybnię, z której są zbudowane owocniki tej pieczarki. Zadanie 27. (1 pkt) Genetyka - pozostałe Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Przeczytaj uważnie poniższą informację. „Wi-fi z laptopa zmienia kod genetyczny plemników”. Do takich wniosków doszli badacze, którzy zaobserwowali wpływ promieniowania elektromagnetycznego z laptopa na męską spermę – donosi „Daily Telegraph”. Źródło: Wyjaśnij, dlaczego podkreślone sformułowanie zostało błędnie użyte. Zadanie 28. (2 pkt) Dziedziczenie Podaj/wymień Efekt dziedziczenia zmutowanego allelu powodującego defekt organizmu zależy od tego, czy allel ten jest dominujący, czy – recesywny. Na schematach przedstawiono dwa modele dziedziczenia (I i II) autosomalnej cechy jednogenowej. W obu rodowodach w pokoleniu F1 nie zaznaczono osób chorych. a)Uzupełnij tabelę, wpisując oznaczenia cyfrowe zdrowych osób z pokolenia F1. Fenotyp Model dziedziczenia I Model dziedziczenia II zdrowy b)Określ prawdopodobieństwo (w %) wystąpienia choroby u kolejnego dziecka w pokoleniu F1, w obu zilustrowanych przypadkach. Model dziedziczenia I Model dziedziczenia II Zadanie 29. (2 pkt) Dziedziczenie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Dystrofia mięśniowa typu Duchenne’a jest chorobą genetyczną uwarunkowaną allelem recesywnym, sprzężonym z płcią. Na schemacie przedstawiono rodowód ilustrujący dziedziczenie dystrofii mięśniowej w pewnej rodzinie. a)Wymień numery wszystkich osób, które na pewno są nosicielami dystrofii mięśniowej Duchenne’a. b)Uzasadnij, dlaczego rodzice oznaczeni numerami 6 i 7 mogą mieć pewność, że ich córka nie będzie chora na dystrofię mięśniową. Zadanie 30. (2 pkt) Dziedziczenie Podaj/wymień Barwa tłuszczu u królików zależy od jednej pary alleli oraz od rodzaju pokarmu. Osobniki heterozygotyczne oraz homozygoty dominujące mają enzym rozkładający ksantofil (barwnik będący przyczyną żółtego zabarwienia tłuszczu). U homozygot recesywnych ten enzym jest nieaktywny, ale karmienie paszą pozbawioną ksantofilu powoduje, że ich tłuszcz jest biały. Skrzyżowano parę królików heterozygotycznych pod względem genu warunkującego barwę tłuszczu i otrzymano potomstwo o różnym zabarwieniu tłuszczu. Określ procentowy udział fenotypów (barwa tłuszczu) wśród potomstwa tej pary królików w zależności od rodzaju otrzymywanej paszy. Procentowy udział fenotypów (tłuszcz biały i żółty) wśród potomstwa karmionego paszą zawierającą ksantofil bez ksantofilu Zadanie 31. (2 pkt) Ekologia Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Modraszek arion składa jaja na kwiatach różnych gatunków macierzanki. Z jaja po kilku dniach wylęga się gąsienica, która żywi się macierzanką, przechodzi linienia, rosnąc jednak niewiele. Po pewnym czasie gąsienica opuszcza roślinę; musi jednak w ciągu doby zostać znaleziona przez robotnicę mrówki wścieklicy. Gdy dojdzie do takiego kontaktu, gąsienica wydziela słodki płyn, spijany przez mrówkę, która następnie transportuje gąsienicę do mrowiska. Wewnątrz kolonii gąsienica modraszka przestaje wydzielać słodki płyn i zaczyna odżywiać się larwami mrówek. W ciągu 10 miesięcy życia w mrowisku, zanim przeobrazi się w poczwarkę, zjada nawet 300 larw. Na podstawie: M. Selezniew Modraszek arion. a)Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Opisana zależność między larwami modraszka ariona i larwami mrówki wścieklicy to drapieżnictwo. komensalizm. konkurencja. mutualizm. b)Wymień poziomy troficzne, do których należy larwa modraszka ariona w kolejnych etapach rozwoju. Zadanie 32. (1 pkt) Ekologia Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) W skład ekosystemu jeziora wchodzą między innymi populacje trzech gatunków rybożernych ptaków: czapli siwej, kormorana czarnego i rybołowa. Czapla czatuje na swoje ofiary przy brzegu, kormoran nurkuje i łapie je pod wodą, natomiast rybołów chwyta z powietrza ryby pływające przy powierzchni wody. Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Konkurencja o pokarm między czaplami, kormoranami i rybołowami jest niewielka, ponieważ łańcuchy pokarmowe, do których należą te gatunki, nie mają wspólnych ogniw. nisze ekologiczne tych gatunków tylko nieznacznie się pokrywają. przedstawione gatunki ptaków są konsumentami różnych rzędów. przedstawione gatunki reprezentują różne poziomy troficzne. Zadanie 33. (2 pkt) Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Przykładem występowania mechanizmów izolacji rozrodczej prezygotycznej są dwa gatunki szałwii o pokrywających się zasięgach, występujące w południowej Kalifornii: kwitnąca wczesną wiosną Salvia mellifera oraz kwitnąca na przełomie wiosny i lata Salvia apiana. Oba te gatunki różnią się budową kwiatów, które są zapylane przez różne gatunki pszczół. Na płatkach S. mellifera mogą siadać tylko małe pszczoły, gdyż duże się na nich nie mieszczą. Większe płatki i dłuższe pręciki szałwii S. apiana umożliwiają jej zapylanie przez duże pszczoły innego gatunku. Jeśli na kwiatach S. apiana usiądzie mała pszczoła, to do zapylenia nie dojdzie, gdyż jej ciało nie ociera się o pylniki. Na podstawie: E. Solomon, L. Berg, D. Martin, C. Villee, Biologia, Warszawa 2000. a)Na podstawie tekstu określ, na czym polega izolacja prezygotyczna. b)Zaznacz dwa rodzaje izolacji prezygotycznej występujące w przypadku opisanych gatunków szałwii. geograficzna mechaniczna sezonowa siedliskowa Zadanie 34. (2 pkt) Wpływ człowieka na środowisko i jego ochrona Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Gdyby nie naturalny efekt cieplarniany, za którego powstanie odpowiadają głównie para wodna i dwutlenek węgla, to średnia temperatura na Ziemi wynosiłaby około –18 °C. Jednak w ostatnich latach zaobserwowano zwiększanie efektu cieplarnianego, spowodowane stałym wzrostem stężenia gazów cieplarnianych, pochodzących z antropogenicznych źródeł emisji. a)Podaj przykład gazu cieplarnianego, innego niż podane w tekście. b)Wyjaśnij, w jaki sposób zwiększona emisja gazów cieplarnianych przyczynia się do zwiększenia efektu cieplarnianego. Zadanie 35. (2 pkt) Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Przykładami pośrednich dowodów ewolucji, których dostarcza anatomia porównawcza, są narządy homologiczne i analogiczne występujące u różnych grup organizmów. Zaznacz dwie pary narządów, które są narządami homologicznymi. listek mchu płonnika, liść tulipana liść pułapkowy rosiczki, płatek róży oko karpia, oko człowieka odnóże grzebiące owada turkucia, przednia kończyna kreta skrzydło motyla, skrzydło nietoperza Zadanie 36. (3 pkt) Inżynieria i badania genetyczne Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Skrobia ziemniaczana jest stosowana na szeroką skalę w przemyśle papierniczym i włókienniczym, ale aby móc ją wykorzystać, należy ze skrobi usunąć amylozę. Ten proces wymaga dużych ilości energii i wody, jest więc kosztowny, jednak uzyskane produkty są jakościowo lepsze i trwalsze. Jednym z osiągnięć biotechnologii jest zmodyfikowany genetycznie ziemniak, zwany amflorą, do którego wprowadzono jedynie dodatkową kopię jego własnego genu, co spowodowało zahamowanie ekspresji białka GBSS, odpowiedzialnego za biosyntezę amylozy – dlatego jego skrobia składa się wyłącznie z amylopektyny. Amflora została dopuszczona przez Komisję Europejską do uprawy w krajach Europy jedynie dla celów przemysłowych. Rolnicy, którzy uprawiają amflorę, są zobowiązani do przestrzegania wielu zasad, do zbioru plonów przed wyprodukowaniem nasion przez rośliny oraz zapobiegania pozostawianiu bulw ziemniaków na polu po zbiorach. Na podstawie: GMO dla opornych, Wiedza i Życie, wrzesień 2010. a)Określ, czy ziemniak amflora jest organizmem transgenicznym. Odpowiedź uzasadnij. b)Wyjaśnij, dlaczego rolnicy są zobowiązani do zbierania z uprawy bulw amflory przed wyprodukowaniem nasion. c)Biorąc pod uwagę możliwe skutki dla środowiska przyrodniczego, podaj jeden argument „za” uprawą amflory. Ranking 6 najlepszych aplikacji mobilnych do matury z biologii ( Kategorie: 2007, biologia, CKE, Matura, poziom rozszerzony, wyniki matury Tagi: matura z biologii, wyniki matury z biologii Egzamin maturalny z biologii w 2007 roku odbył się 11 maja. Maturzyści mogli zdawać biologię jako przedmiot obowiązkowy wybrany przez zdającego z listy przedmiotów obowiązkowych lub jako przedmiot dodatkowy. Zdający, wybierając biologię jako przedmiot obowiązkowy mógł wybrać poziom, natomiast w formie dodatkowej egzamin był przeprowadzony tylko na poziomie dodatkowym. W roku 2007 o świadectwo dojrzałości ubiegało się 422 991 osób. Do matury z biologii (biorąc pod uwagę wszystkie formy egzaminu) przystąpiło 112 634 osób. Do egzaminu z biologii na poziomie podstawowym przystąpiło 60 777 osób, na poziomie rozszerzonym zdawało 34 925 osoby. Jako egzamin dodatkowy (tylko na poziomie rozszerzonym) biologię zdawało 16 848 maturzystów. Zdecydowanej większości (98%) maturzystów udało się zdać egzamin na poziomie rozszerzonym. W liceach ogólnokształcących egzamin zdało 98% absolwentów, w technikach – 88%, w liceach profilowanych – 81%. Natomiast co najmniej 30% punktów na egzaminie zdawanym dodatkowo uzyskało 93% zdających. Średnim wynikiem uzyskanym przez maturzystów we wszystkich typach szkół było 60%; absolwenci liceów ogólnokształcących uzyskiwali średnio 61%, liceów profilowanych – 39%, a techników – 41%. Średni wynik egzaminu zdawanego obowiązkowo na poziomie rozszerzonym wyniósł 61%, a dodatkowo – 56%. Źródło: Marta Kozownicka Zadanie 1. (2 pkt) Tkanki zwierzęce Układ pokarmowy i żywienie Podaj/wymień Triacyloglicerole, czyli tłuszcze właściwe, są przede wszystkim materiałami zapasowymi dla różnych organizmów. W organizmie człowieka o wadze ciała 70 kg masa tłuszczów właściwych wynosi ok. 11 kg. Głównym miejscem przechowywania triacylogliceroli jest cytoplazma komórek tłuszczowych. U ludzi o prawidłowej masie ciała największe nagromadzenie tych komórek występuje w tkance podskórnej. Na schemacie przedstawiono budowę cząsteczki pewnego triacyloglicerolu. Na podstawie: Biologia. Jedność i różnorodność, praca zbiorowa, Warszawa 2008. a)Wymień nazwy dwóch enzymów trawiących tłuszcze w przewodzie pokarmowym człowieka i określ liczbę cząsteczek różnych kwasów tłuszczowych, która powstanie po całkowitym strawieniu przedstawionej na schemacie cząsteczki. Enzymy trawiące triacyloglicerole: Liczba cząsteczek różnych kwasów tłuszczowych: b)Podaj przykład funkcji, którą pełnią tłuszcze zgromadzone w podskórnej tkance tłuszczowej człowieka, innej niż stanowienie materiału zapasowego. Zadanie 2. (1 pkt) Układ pokarmowy i żywienie Podaj/wymień Tłuszcze właściwe zawarte w pokarmie oraz produkty ich trawienia wchłaniane są z jelita cienkiego człowieka głównie do naczyń limfatycznych (ok. 90%). Wraz z nimi wchłaniane są niektóre witaminy. Spośród wymienionych witamin wybierz i podkreśl te, które są wchłaniane wraz z tłuszczami w jelicie cienkim. Określ wspólną cechę tych witamin powodującą, że są one wchłaniane w taki sposób. witamina A witamina B1 witamina B6 witamina C witamina D3 witamina E Wspólna cecha wybranych witamin: Zadanie 3. (2 pkt) Budowa i funkcje komórki Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Na rysunku przedstawiono budowę błony komórkowej. Na podstawie: C. Hickman, L. Roberts, A. Larson, Integrated principles of zoology, New York 2001. a)Określ, która z widocznych na rysunku cech budowy przedstawionej błony świadczy o tym, że jest to błona komórki zwierzęcej. b)Oceń, czy poniższe informacje dotyczące budowy błony komórkowej są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa. 1. Zewnętrzna i wewnętrzna warstwa błony komórkowej mają budowę symetryczną względem siebie. P F 2. Cząsteczki fosfolipidów mogą zmieniać swoje położenie w obrębie dwuwarstwy. P F 3. Dwuwarstwa fosfolipidowa jest tym bardziej płynna im więcej występuje w niej fosfolipidów zawierających nasycone kwasy tłuszczowe. P F Zadanie 4. (2 pkt) Budowa i funkcje komórki Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Komórki charakteryzujące się wysokim tempem syntezy białek, np. komórki trzustki, zawierają szczególnie dużo rybosomów. Takie komórki mają również dobrze widoczne aktywne jąderka oraz liczne mitochondria. Część rybosomów jest zawieszona w cytozolu komórki, a część przyłącza się do cytozolowej powierzchni błon siateczki śródplazmatycznej. Rybosomy występują również w matriks mitochondriów. a)Wykaż związek między obecnością licznych rybosomów w komórkach trzustki a obecnością dobrze widocznych jąderek w jej komórkach. b)Określ, na czym polega różnica między rybosomami występującymi w cytozolu a rybosomami występującymi w matriks mitochondriów komórek trzustki. W odpowiedzi porównaj oba typy rybosomów. Zadanie 5. (2 pkt) Genetyka - pozostałe Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Chromosomy są najlepiej widoczne w komórce podczas metafazy podziału mitotycznego. Mają wtedy zwartą strukturę, są krótkie i grube. Po ich wybarwieniu przy użyciu specjalnych barwników uzyskuje się charakterystyczny dla każdego chromosomu homologicznego wzór prążków, co ułatwia rozpoznanie pod mikroskopem poszczególnych chromosomów i obserwację ich struktury. Na rysunku przedstawiono budowę metafazowego chromosomu 2 człowieka. Na podstawie: www. a)Uzupełnij poniższe zdania tak, aby powstał poprawny opis przedstawionego na rysunku chromosomu. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie. Metafazowy chromosom 2 składa się z dwóch (takich samych / różnych) chromatyd. Ramiona chromatydy mają (różną długość / taką samą długość). Miejsce oznaczone X, w którym do chromosomu przyczepiają się włókna wrzeciona kariokinetycznego to (centromer / centrosom). b)Podaj liczbę autosomów występujących w prawidłowej komórce somatycznej człowieka: Zadanie 6. (1 pkt) Genetyka - pozostałe Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Chromosomy są najlepiej widoczne w komórce podczas metafazy podziału mitotycznego. Mają wtedy zwartą strukturę, są krótkie i grube. Po ich wybarwieniu przy użyciu specjalnych barwników uzyskuje się charakterystyczny dla każdego chromosomu homologicznego wzór prążków, co ułatwia rozpoznanie pod mikroskopem poszczególnych chromosomów i obserwację ich struktury. Na rysunku przedstawiono budowę metafazowego chromosomu 2 człowieka. Na podstawie: www. Oceń prawdziwość stwierdzenia: „Przedstawiony na rysunku chromosom metafazowy zawiera dwie cząsteczki DNA, z których jedna pochodzi od ojca, a druga – od matki”. Odpowiedź uzasadnij. Zadanie 7. (3 pkt) Fotosynteza Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podczas fazy fotosyntezy zależnej od światła ATP powstaje na drodze fosforylacji. Na schemacie A przedstawiono fosforylację, której towarzyszy cykliczny transport elektronów, a na schemacie B – fosforylację, której towarzyszy niecykliczny transport elektronów. Na podstawie: a)Na podstawie schematów uzupełnij tabelę, w której porównasz oba typy fosforylacji i transportu elektronów zachodzące podczas fotosyntezy. Proces na schemacie A Proces na schemacie B Fotosystemy, które uczestniczą w tych procesach Fotoliza wody (zachodzi / nie zachodzi) Wszystkie produkty b)Wyjaśnij, dlaczego do zajścia fotosyntezy konieczny jest niecykliczny transport elektronów, a niewystarczający jest sam transport cykliczny. W odpowiedzi uwzględnij produkty fazy zależnej od światła i ich znaczenie w procesie fotosyntezy. Zadanie 8. (2 pkt) Fizjologia roślin Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Fitochrom – niebieskozielone białko – występuje w liściach roślin i jest fotoreceptorem uczestniczącym w wielu reakcjach fizjologicznych wywoływanych przez światło, np. w reakcjach fotoperiodycznych. Kwitnienie roślin krótkiego dnia (RKD) i roślin długiego dnia (RDD) jest związane z działaniem aktywnej formy fitochromu. Na schemacie przedstawiono mechanizm powstawania dwóch form fitochromu. Na podstawie: E. Solomon, L. Berg, D. Martin, Biology, Belmont 2008. a)Na podstawie schematu oceń, czy poniższe informacje dotyczące fitochromu są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa. 1. Przekształcanie się form fitochromu pod wpływem światła jest związane ze zmianą struktury przestrzennej jego cząsteczki. P F 2. W ciemności forma aktywna fitochromu (P730) jest mniej stabilna niż nieaktywna forma (P660). P F 3. Daleka czerwień powoduje przekształcenie formy aktywnej (P730) w formę nieaktywną (P660). P F b)Na podstawie przedstawionych informacji uzupełnij tabelę dotyczącą zakwitania roślin krótkiego dnia (RKD). Czas trwania dnia i nocy Stężenie fitochromu P730(wysokie / niskie) Wpływ danego stężenia P730 na przejście RKD w fazę generatywną Reakcja fotoperiodyczna RKD długa noc, krótki dzień stymulacja krótka noc, długi dzień brak stymulacji Zadanie 9. (2 pkt) Fizjologia roślin Metody badawcze i doświadczenia Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Na rysunku przedstawiono zestaw doświadczalny ilustrujący siłę imbibicyjną, czyli siłę wytwarzaną przez pęczniejące nasiona. Uczniowie umieścili suche nasiona grochu jadalnego w kolbie, którą następnie napełnili wodą, szczelnie zamknęli korkiem i pozostawili na kilka godzin. Uczniowie postawili dwie alternatywne hipotezy, wyjaśniające wynik tego doświadczenia: proces pęcznienia jest zjawiskiem czysto fizycznym; proces pęcznienia wymaga aktywności metabolicznej nasion. Aby sprawdzić te hipotezy, postanowili przygotować kolejny zestaw badawczy. Na podstawie: W. Czerwiński, Fizjologia roślin, Warszawa 1976. a)Zaznacz poprawne dokończenie zdania – wybierz odpowiedź spośród A–C oraz odpowiedź spośród 1.–3. Zestaw badawczy umożliwiający rozstrzygnięcie, która z hipotez postawionych przez uczniów jest trafna, powinien zawierać A. suche nasiona grochu umieszczonew kolbie 1. wypełnionej wodą i otwartej. B. namoczone i ugotowanenasiona grochu 2. bez wody i zamkniętej korkiem. C. suche nasiona grochuwyprażone w piekarniku, 3. wypełnionej wodą i zamkniętejkorkiem. b)Wybierz spośród A–E i zaznacz poprawne dokończenie zdania. Proces pęcznienia nasion jest warunkowany obecnością zmagazynowanych w nich związków organicznych, a przede wszystkim obecnością sacharozy. glicerolu. glikogenu. białek. triglicerydów. Zadanie 10. (2 pkt) Paprotniki Podaj/wymień Skrzyp polny (Equisetum arvense) jest uciążliwym chwastem na polach i w ogrodach. Wytwarza rozgałęziające się w glebie kłącza, z których wyrastają dwa rodzaje pędów: letnie – zielone, rozgałęzione pędy asymilacyjne, wiosenne – bezzieleniowe, jasnobrązowe pędy zarodnionośne, na których szczytach znajdują się kłosy zarodniowe, zbudowane z tarczowatych sporofili (liści zarodnionośnych). Na spodniej stronie sporofili tworzą się workowate zarodnie, w których po mejozie powstają zarodniki, opatrzone elaterami – krzyżującymi się taśmami, które wykonują ruchy higroskopijne, tzn. zwijają się i rozwijają w zależności od wilgotności środowiska. Zarodniki skrzypu są jednakowe morfologicznie, jednak różnią się fizjologicznie, ponieważ z jednych wyrastają przedrośla żeńskie, z innych – męskie. Przedrośla są łatkowate i samożywne. Na rysunku przedstawiono pęd asymilacyjny skrzypu polnego (1), pęd zarodnionośny (2), tarczowate liście zarodnionośne (3), pojedynczy zarodnik ze zwiniętymi elaterami (4) oraz kilka zarodników opatrzonych rozwiniętymi elaterami (5). Na podstawie: J. Jasnowska, M. Jasnowski, J. Radomski, S. Friedrich, W. Kowalski, Botanika, Szczecin 1999. a)Na podstawie przedstawionych informacji i własnej wiedzy określ ploidalność (n lub 2n) wymienionych poniżej struktur skrzypu polnego. pęd zarodnionośny: ........ zarodnik: ........ przedrośle: ....... pęd asymilacyjny: ........ b)Na podstawie przedstawionych informacji wymień dwa sposoby rozmnażania się sporofitu skrzypu polnego. Zadanie 11. (2 pkt) Protisty Budowa i funkcje komórki Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na rysunku przedstawiono budowę pantofelka (Paramecium caudatum) należącego do orzęsków żyjących w środowisku słodkowodnym. Charakterystyczną cechą tych protistów jest aparat jądrowy złożony z dwóch jąder komórkowych: makronukleusa i mikronukleusa. U niektórych gatunków aparat ten jest zwielokrotniony. Na podstawie: a)Podaj nazwę struktury oznaczonej na rysunku literą A i wykaż związek funkcji tej struktury ze środowiskiem życia tych orzęsków. Nazwa struktury A: b)Wyjaśnij, w jaki sposób struktura oznaczona na rysunku literą B umożliwia rekombinację materiału genetycznego podczas koniugacji pantofelków. Zadanie 12. (2 pkt) Grzyby Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Na rysunku przedstawiono powstawanie zarodników u muchomora należącego do grzybów kapeluszowych. Na podstawie: M. Podbielkowska, Z. Podbielkowski, Biologia z higieną i ochroną środowiska, Warszawa 1991. a)Przyporządkuj wymienionym poniżej procesom litery, którymi te procesy oznaczone są na rysunku. Mejoza: Kariogamia jąder sprzężonych: b)Uzupełnij poniższe zdania tak, aby powstał poprawny opis dotyczący cyklu rozwojowego muchomora. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie. W cyklu życiowym muchomora dominuje faza (haploidalna / diploidalna / jąder sprzężonych). Mejoza zachodzi w komórkach tworzących warstwę (na powierzchni blaszek owocnika / na górnej powierzchni kapelusza owocnika / u podstawy owocnika). W wyniku tego procesu powstają zarodniki (konidialne / podstawkowe / workowe). Zadanie 13. (3 pkt) Kręgowce Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Salamandra plamista (Salamandra salamandra) jest płazem, który w odróżnieniu od żab i traszek, nie składa jaj do wody. Gody, podczas których samiec przekazuje samicy spermatofor, czyli pakiet plemników, odbywają się późnym latem na lądzie. Pod koniec wiosny następnego roku samica wyszukuje na brzegach strumieni lub stawów płytkie zatoczki i rodzi larwy wprost do wody. Larwy opuszczające ciało samicy mają ok. 3 cm długości i są przystosowane do życia w wodzie. W odróżnieniu od kijanek żab, wyposażone są w dwie pary w pełni rozwiniętych kończyn. U niektórych podgatunków salamandry plamistej, występujących w wysokich górach, np. na Półwyspie Iberyjskim, samice nie rodzą larw, ale młode osobniki już po przeobrażeniu. Na rysunku przedstawiono salamandrę plamistą i jej larwę. Uwaga: Nie zachowano proporcji wielkości tych zwierząt. Na podstawie: A. Pawłowski, Salamandra, Biuletyn PTOP Salamandra, II/1995 (3); V. Lanka, Z. Vit, Płazy i gady. Leksykon przyrody, Warszawa 1980. a)Na podstawie rysunku i własnej wiedzy wymień dwie cechy budowy zewnętrznej dorosłych salamander, które pozwalają odróżnić je od gadów. b)Uzupełnij poniższe zdania opisujące rozwój i rozmnażanie salamandry tak, aby zawierały one informacje prawdziwe. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie. Rozwój salamandry jest (prosty / złożony). Zapłodnienie jest (zewnętrzne / wewnętrzne). Salamandra jest płazem (jajorodnym / jajożyworodnym). c)Wymień dwie, widoczne na rysunku, cechy budowy larwy salamandry będące przystosowaniem do życia w wodzie. Zadanie 15. (2 pkt) Stawonogi Ekologia Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Zależność między mrówkami i mszycami jest jedną z bardziej interesujących interakcji międzygatunkowych wśród bezkręgowców. Mszyce, należące do pluskwiaków, żerując na roślinach przebijają tkanki roślinne i pobierają z floemu w bardzo dużych ilościach zawarty w nim płyn. Nadmiar wody oraz różnych związków organicznych wydalają przez specjalne otwory w postaci dużych kropli substancji, zwanej spadzią, bogatej w cukry, sole mineralne, witaminy i niektóre aminokwasy. Spadź jest zbierana i zjadana przez dorosłe mrówki. Karmią nią również swoje larwy (czerwie). Poczwarki mrówek nie pobierają pokarmu. Mrówki bronią mszyc przed drapieżnikami, a także mogą przenosić nimfy i dorosłe osobniki mszyc na nowe rośliny. Na podstawie: Piotr Ślipiński 2012-07-09 Cukier za ochronę; a)Wybierz spośród A–D i zaznacz poprawne dokończenie zdania. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do informacji w tekście. Zależność między mrówkami a mszycami to drapieżnictwo. komensalizm. konkurencja. mutualizm. Uzasadnienie: b)Określ, które owady – mrówki czy mszyce – przechodzą rozwój złożony z przeobrażeniem zupełnym. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do informacji w tekście. Rozwój złożony z przeobrażeniem zupełnym przechodzą: Uzasadnienie: Zadanie 16. (2 pkt) Układ oddechowy Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Tlenek węgla(II), tzw. czad, powstaje w wyniku niecałkowitego spalania węgla i substancji, które zawierają węgiel. Czad jest jedną z najsilniejszych i najgroźniejszych trucizn dla człowieka. Gaz ten nie ma smaku, zapachu, barwy, nie szczypie w oczy i nie podrażnia dróg oddechowych. Czad wykazuje ok. 210–300 razy większe powinowactwo do hemoglobiny niż tlen i łączy się z nią trwale, w wyniku czego tworzy karboksyhemoglobinę. Na wykresie przedstawiono procentową ilość karboksyhemoglobiny i stopień zatrucia w zależności od stężenia CO w powietrzu (pomieszczenie zamknięte), czasu działania i stopnia wysiłku fizycznego. Na podstawie: T. Marcinkowski, Medycyna sądowa dla prawników, Szczytno 2010. Badanie krwi nieprzytomnego pacjenta wykazało, że 50% cząsteczek jego hemoglobiny było połączonych z CO. W pomieszczeniu, w którym przebywał, stwierdzono 0,1-procentowe stężenie czadu w powietrzu. a)Na podstawie wykresu określ stopień zatrucia pacjenta: przybliżony czas, w którym pacjent był narażony na działanie CO – przy założeniu, że nie wykonywał żadnego wysiłku fizycznego: b)Określ, czy wysiłek fizyczny skraca, czy wydłuża czas, po którym występują objawy zatrucia czadem. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając mechanizm tego zjawiska. Zadanie 17. (3 pkt) Układ kostny i mięśniowy Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień U dorosłego człowieka pomiędzy kośćmi czaszki występują połączenia ścisłe w postaci szwów oraz stawy. W czaszce noworodka występuje większa liczba kości niż u człowieka dorosłego, a niektóre połączenia ścisłe nie są jeszcze zrośnięte i tworzą tzw. ciemiączka, gdyż proces kostnienia czaszki kończy się dopiero w drugim roku życia. Na rysunkach przedstawiono budowę czaszki dorosłego człowieka (A) oraz budowę czaszki noworodka – widok z góry (B). Na podstawie: Biologia. Jedność i różnorodność, praca zbiorowa, Warszawa 2008. a)Podaj nazwy kości czaszki oznaczonych na rysunku numerami 1, 2 i 3. b)Wybierz spośród A–C i podkreśl rodzaj połączenia, które występuje między kośćmi mózgoczaszki i kością oznaczoną na schemacie numerem 3. sztywne półruchome ruchome c)Określ, jakie znaczenie adaptacyjne mają w czaszce ciemiączka. Zadanie 18. (1 pkt) Układ nerwowy i narządy zmysłów Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Autonomiczny układ nerwowy składa się z dwóch działających antagonistycznie części: współczulnej i przywspółczulnej. Wybierz spośród A–D i zaznacz ten zestaw, w którym wymieniono tylko efekty charakterystyczne dla działania układu przywspółczulnego. Rozszerzenie źrenic, rozszerzenie oskrzeli, zwolnienie pracy serca. Zwężenie źrenic, wydzielanie wodnistej śliny, zwolnienie perystaltyki jelit. Pobudzenie wydzielania soków trawiennych, rozszerzenie oskrzeli, przyspieszenie pracy serca. Zwężenie źrenic, przyspieszenie perystaltyki jelit, zwolnienie pracy serca. Zadanie 19. (2 pkt) Układ nerwowy i narządy zmysłów Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Na rysunku przedstawiono budowę siatkówki oka człowieka. Na podstawie: M. Zając, Protezy wzroku, V Kongres KRIO, Wisła 2004. Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały one informacje prawdziwe. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie. Z dwóch rodzajów komórek światłoczułych – czopków i pręcików – w siatkówce ludzkiego oka dominują (czopki / pręciki), które umożliwiają widzenie (barwne / w odcieniach szarości). Wysoką rozdzielczość obrazu, czyli większą szczegółowość, zapewniają (czopki / pręciki), ponieważ każdy z nich łączy się (z jednym neuronem / z kilkoma neuronami). Zadanie 20. (2 pkt) Układ hormonalny Podaj/wymień Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Na schemacie przedstawiono mechanizm hormonalnej kontroli aktywności gonad męskich. Na podstawie: Campbell i inni, Biologia, Poznań 2012. a)Podaj nazwę części mózgowia oznaczonej na schemacie literą X. b)Na podstawie schematu oceń, czy poniższe informacje dotyczące hormonalnej kontroli aktywności jąder są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa. 1. Wydzielanie hormonów płciowych u mężczyzn kontrolowane jest przez jedną pętlę ujemnego sprzężenia zwrotnego. P F 2. Zarówno podwyższenie poziomu FSH jak i LH stymuluje spermatogenezę. P F 3. Wysoki poziom testosteronu stymuluje wydzielanie gonadoliberyny. P F Zadanie 21. (1 pkt) Układ immunologiczny Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Uzupełnij poniższe zdania dotyczące limfocytów tak, aby zawierały one informacje prawdziwe. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie. Limfocyty B i T biorą udział w mechanizmach odporności (swoistej / nieswoistej). W grasicy człowieka dojrzewają i nabywają kompetencji (limfocyty B / limfocyty T). Za wytwarzanie i uwalnianie przeciwciał odpowiadają (limfocyty B / limfocyty T) i jest to odporność (humoralna / komórkowa). Zadanie 22. (3 pkt) Ekspresja informacji genetycznej Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) W operonie tryptofanowym znajduje się pięć otwartych ramek odczytu (trpA–trpE) kodujących podjednostki enzymów uczestniczących w syntezie tryptofanu u bakterii. Do sekwencji regulatorowych należy promotor, który znajduje się przed sekwencjami kodującymi trpA–trpE i stanowi miejsce wiązania polimerazy RNA. Obok promotora znajduje się operator, do którego przyłącza się aktywny represor. Białko represorowe jest aktywowane poprzez przyłączenie cząsteczki tryptofanu. Na schemacie przedstawiono działanie operonu tryptofanowego w sytuacji, gdy komórka bakterii nie ma odpowiedniej ilości tego aminokwasu. Na podstawie: E. Solomon, L. Berg, D. Martin, Biologia, Warszawa 2016. a)Zaznacz poprawne dokończenie zdania – wybierz odpowiedź spośród A–B oraz odpowiedź spośród 1.–2. Operon tryptofanowy podlega regulacji A. pozytywnej, a cząsteczka tryptofanu pełni w nim funkcję 1. induktora. B. negatywnej, 2. korepresora. b)Opisz, korzystając z powyższego schematu, w jaki sposób będzie działać operon tryptofanowy w sytuacji, gdy komórka bakterii znajdzie się w środowisku, w którym ma dostęp do odpowiedniej ilości tryptofanu. c)Na podstawie schematu określ, jak zmieni się funkcjonowanie operonu tryptofanowego na skutek mutacji w genie kodującym białko represorowe, której efektem jest uniemożliwienie przyłączenia się cząsteczki tryptofanu do tego białka. Zadanie 23. (2 pkt) Choroby człowieka Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Do najczęstszych mechanizmów molekularnych indukujących rozwój nowotworów zalicza się nieprawidłową ekspresję tzw. protoonkogenów oraz genów supresorowych. Protoonkogeny – to geny regulujące cykl komórkowy, stymulujące wzrost i podział komórek. Protoonkogeny mogą na skutek mutacji przekształcać się w onkogeny, które mają znacznie zwiększoną aktywność i powodują intensywne, niekontrolowane namnażanie się komórek. Geny supresorowe – zwane również antyonkogenami, to geny kodujące białka zapobiegające niekontrolowanym podziałom komórkowym, np. przez hamowanie podziałów komórek z uszkodzonym DNA. Gen BRCA1, którego mutacje są częstą przyczyną dziedzicznego raka piersi i jajnika, jest zlokalizowany na chromosomie 17. Gen ten koduje białko BRCA1, które działa w jądrze komórkowym i bierze udział w kontroli cyklu komórkowego oraz działa na szlaku naprawy uszkodzonego DNA. U kobiet mających mutację tylko jednego allelu genu BRCA1 obserwuje się 50–80% ryzyko wystąpienia raka piersi i około 40% ryzyko wystąpienia raka jajnika. Średni wiek zachorowania na raka sutka w przypadku obecności mutacji BRCA1 jest znacznie niższy niż w przypadkach, w których u chorych nie stwierdzono mutacji tego genu. Na podstawie: G. Drewa, T. Ferenc, Genetyka medyczna, Wrocław 2015. a)Oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa. 1. Przyczyną nowotworów może być mutacja powodująca aktywację genów supresorowych. P F 2. Gen BRCA1 należy do genów supresorowych. P F 3. Prawidłowe białko BRCA1 inicjuje procesy prowadzące do raka piersi. P F b)Wyjaśnij, dlaczego w celach profilaktycznych badaniu genetycznemu na obecność mutacji genu BRCA1 powinny poddać się kobiety, których matki chorowały na raka piersi i wykryto u nich mutację tego genu. Zadanie 24. (3 pkt) Dziedziczenie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Dzwonek karpacki ma najczęściej kwiaty koloru niebieskiego, ale zdarzają się również odmiany o kwiatach białych. Niebieska barwa kwiatów tego gatunku jest warunkowana przez dominujące allele dwóch dopełniających się genów A i B, kodujących enzymy konieczne do wytworzenia niebieskiego barwnika. Allele a oraz b powstały w wyniku mutacji skutkującej utratą funkcji. Skrzyżowano rośliny tego dzwonka o kwiatach białych, pochodzące z różnych linii, i w F1 otrzymano wyłącznie rośliny o kwiatach niebieskich. Natomiast w wyniku krzyżówki tych niebiesko kwitnących roślin uzyskano w F2 rośliny o kwiatach niebieskich i białych w stosunku 9:7. Na podstawie: Biologia. Jedność i różnorodność, praca zbiorowa, Warszawa 2008. a)Na podstawie przedstawionych informacji zapisz genotypy odmian dzwonka z pokolenia rodzicielskiego o kwiatach białych oraz wszystkie możliwe genotypy roślin o kwiatach niebieskich uzyskanych w F2. Zastosuj oznaczenia literowe alleli podane w tekście. Genotypy roślin rodzicielskich o kwiatach białych (P): Wszystkie genotypy roślin o kwiatach niebieskich (F2): b)Określ, jaki będzie stosunek liczbowy fenotypów w potomstwie roślin uzyskanych po skrzyżowaniu dzwonka o kwiatach niebieskich pochodzącego z F1 z rośliną z pokolenia rodzicielskiego (kwiaty białe). Zapisz odpowiednią krzyżówkę genetyczną (szachownicę Punnetta). Stosunek liczbowy fenotypów potomstwa: Zadanie 25. (1 pkt) Genetyka - pozostałe Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) W nici kodującej DNA, w odcinku, w którym zapisana jest sekwencja aminokwasów budujących określone białko, nastąpiła mutacja polegająca na utracie fragmentu obejmującego dwa kolejne nukleotydy wchodzące w skład trzeciego kodonu i pierwszy nukleotyd z kodonu następnego. Wybierz spośród A–D i podkreśl nazwę opisanej mutacji genowej. delecja duplikacja insercja inwersja Zadanie 26. (3 pkt) Ekologia Metody badawcze i doświadczenia Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Babka nadmorska (Plantago maritima) w środowisku naturalnym występuje na siedliskach o różnej wilgotności, na bagnach, a także na murawach porastających klify nadmorskie. Zbadano wysokość roślin babki w obu populacjach na stanowiskach naturalnych, a następnie nasiona zebrane z roślin populacji bagiennej i klifowej wysiano na poletku doświadczalnym o średniej wilgotności gleby. Po pewnym czasie zmierzono wysokość wyhodowanych roślin. W tabeli przedstawiono wyniki badań. Siedlisko populacji babki nadmorskiej Średnia wysokość roślin [cm] na stanowisku naturalnym hodowanych na poletku doświadczalnym bagno 35,0 31,5 murawa z klifu nadmorskiego 7,5 20,7 Na podstawie Krebs, Ekologia, Warszawa 2011. a)Uzasadnij, uwzględniając wyniki badań, że przyczyną różnic w wysokości roślin babki nadmorskiej w badanych populacjach naturalnych jest zarówno zmienność genetyczna: jak i zmienność środowiskowa (fenotypowa): b)Oceń, czy na podstawie przedstawionych wyników badań można sformułować wnioski podane w tabeli. Zaznacz T (tak), jeśli wniosek wynika z tych badań, albo N (nie) – jeśli z nich nie wynika. 1. Babka nadmorska ma szeroki zakres tolerancji pod względem wilgotności siedliska. T N 2. Populacje babki nadmorskiej z bagien i z klifów należy zaklasyfikować do dwóch odrębnych gatunków. T N 3. Dla babki nadmorskiej optymalne jest siedlisko o średniej wilgotności. T N Zadanie 27. (2 pkt) Ekologia Metody badawcze i doświadczenia Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Wydajność produkcji wtórnej w ekosystemie określa się jako stosunek energii dostępnej dla kolejnego poziomu troficznego do energii pobranej z poziomu poprzedniego. Populacje poszczególnych gatunków są powiązane ze sobą siecią zależności pokarmowych. Na poniższym wykresie przedstawiono rozkład liczby poziomów troficznych uzyskany na podstawie analizy 183 różnych sieci pokarmowych. Na podstawie: Pianka, Evolutionary Ecology, 2011. a)Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące przedstawionych wyników badań są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe. 1. Najwięcej jest sieci pokarmowych, które mają 4 poziomy troficzne. P F 2. Liczba poziomów troficznych zależy od liczby sieci pokarmowych w danym ekosystemie. P F 3. Większość sieci ma 6 lub więcej poziomów troficznych. P F b)Wyjaśnij, dlaczego liczba poziomów troficznych w ekosystemie jest ograniczona. W odpowiedzi uwzględnij przepływ energii przez kolejne poziomy troficzne. Zadanie 28. (2 pkt) Ekologia Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Reguła Allena i reguła Bergmanna to dwie ekogeograficzne reguły dotyczące zwierząt stałocieplnych. Zgodnie z regułą Allena, u zwierząt jednego gatunku lub gatunków blisko spokrewnionych, populacje żyjące w zimniejszym klimacie odznaczają się mniejszymi rozmiarami wystających części ciała, takich jak: kończyny, małżowiny uszne czy ogon, niż populacje z obszarów cieplejszych. Reguła Bergmanna dotyczy również zwierząt tego samego gatunku lub blisko spokrewnionych i określa, że populacje zwierząt żyjących w zimniejszym klimacie odznaczają się większymi rozmiarami ciała. a)Wyjaśnij, jakie znaczenie dla zwierząt żyjących w klimacie chłodnym mają adaptacje polegające na mniejszych rozmiarach wystających części ciała i większych rozmiarach ciała. b)Wyjaśnij, dlaczego opisane reguły odnoszą się wyłącznie do zwierząt stałocieplnych. Zadanie 29. (2 pkt) Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Poniżej przedstawiono szkielet skrzydła nietoperza i szkielet skrzydła ptaka oraz uproszczone drzewo filogenetyczne kręgowców lądowych. Na podstawie: Na podstawie informacji przedstawionych na schemacie uzupełnij poniższe zdania tak, aby powstał poprawny opis wymienionych narządów. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie. Szkielet skrzydła ptaka i szkielet skrzydła nietoperza są (homologiczne / analogiczne), ponieważ mają (wspólne / różne) pochodzenie oraz plan budowy. Powierzchnie nośne umożliwiające aktywny lot ptaka i nietoperza są (homologiczne / analogiczne), ponieważ powstały (niezależnie / tylko raz) w toku ewolucji. Zadanie 30. (2 pkt) Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Przypadkowe zmiany częstości występowania alleli w puli genowej małych, izolowanych populacji określa się mianem dryfu genetycznego. Jedną z postaci dryfu genetycznego jest tzw. efekt wąskiego gardła. Może być on spowodowany przez nagłe, znaczne zmiany w środowisku, np. pożar, czy powódź, które mogą doprowadzić do drastycznego zmniejszenia liczebności populacji danego gatunku. a)Wyjaśnij, w jaki sposób efekt wąskiego gardła może spowodować zmianę częstości występowania alleli w danej populacji w stosunku do populacji wyjściowej. b)Oceń, czy poniższe informacje dotyczące dryfu genetycznego są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa. 1. Efekt dryfu genetycznego zależy od liczebności populacji – w populacjach o większej liczebności jest większy. P F 2. W wyniku dryfu genetycznego może dojść do zwiększenia częstości jednych alleli w populacji i do zmniejszenia częstości innych. P F 3. Dryf genetyczny może spowodować utrwalenie się alleli niekorzystnych, zmniejszających dostosowanie do środowiska. P F 7 maja 2018 ArkuszeMaturalne Chemia matura rozszerzona 0 Matura: CKE Przedmiot: chemia Poziom: rozszerzony Rok: 2007 Arkusz PDF i odpowiedzi do pobrania: Matura chemia – poziom rozszerzony – maj 2007 Matura chemia – poziom rozszerzony – maj 2007 – odpowiedzi Dodaj komentarz Zapisz moje dane, adres e-mail i witrynę w przeglądarce aby wypełnić dane podczas pisania kolejnych komentarzy.

matura biologia rozszerzona maj 2007